Rối loạn cương dương (RLCD - Erectile Dysfunction) được định nghĩa như là sự mất khả năng lặp đi lặp lại hay lâu dài để đạt được hay duy trì sự cương cứng dương vật để đạt được thoả mãn trong quan hệ tình dục.

Sự cương cứng phụ thuộc nhiều vào dòng chảy của máu tới các tổ chức cương và đòi hỏi có sự phối họp của nhiều yếu tô liên quan. Nitric oxide (NO) được xác định là yếu tố vận mạch chủ yếu khởi động sự cương cứng. Do đó, bất kỳ yếu tố nào liên quan tới dòng chảy của máu động mạch tới vật hang hoặc tổng hợp/ giải phóng NO đều là nhân tố chính ảnh hưởng tới trạng thái sinh lý cùa cương dương vật.

Một loạt các nghiên cứu đã chỉ ra rằng có sự suy giảm chức năng của lớp tế bào biểu mô và sự vận mạch ở những người hút thuốc lá. Các phức họp trong thuốc lá, ví dụ như các gốc tự do, các phức hợp hương liệu, ... có thể ảnh hưởng tới sự giãn nở của các động mạch và các mao mạch dương vật bằng cách cản trở tổng hợp và phân rã NO. Hút thuốc lá cũng bị coi là nguyên nhân dẫn đến xơ vữa động mạch chậu trong, động mạch sinh dục và động mạch dương vật ở những người đàn ông trẻ tuổi có RLCD. Đã có một số nghiên cứu cho thấy thuốc lá có liên quan đến rối loạn cương dương.

Sinh lý bệnh chính xác của rối loạn cương dương ở những người hút thuốc lá vẫn chưa được làm rõ. Nhiều cơ chế giải thích đã được đưa ra như: suy giảm trong quá trình sinh tổng hợp và sự phân rã của NO, mất chức năng nội mạc và sự suy giảm các yếu tố vận mạch phụ thuộc nội mạc, sự dày lên của thành mạch, tăng đông máu, giảm các chất chống oxy hoá khử trong huyết thanh, thay đổi chuyển hoá đường và mỡ. Nhiều tác giả coi thuốc lá là yếu tố nguy cơ chính của các bệnh liên quan đến mạch máu, trong đó có sự cương cứng dương vật. Hút thuốc lá cũng là yếu tố nguy cơ không phụ thuộc dẫn đến căn bệnh huyết áp cao và tăng mỡ trong máu.

Nhiều nghiên cứu đã cho thấy có mối liên hệ mật thiết giữa rối loạn cương dương và thuốc lá. Feldman và cộng sự trong nghiên cứu MMAS (Masachusetts Male Aging Study) đã thấy ràng những người hút thuốc có khả năng mắc rối loạn cương dương cao hơn những người không hút thuốc ở mức độ bệnh trung bình hoặc nặng (24% so với 14%). Mannino và cộng sự trong nghiên cứu cắt ngang 4462 cựu chiến binh Mỹ cho thấy sau khi kiểm soát những yếu tố gầy nhiễu, tỷ lệ rối loạn cương dương ở những người hút thuốc lá cao hơn những người chưa từng hút thuốc lá.

Trong các nghiên cứu hiện tại, mức độ rối loạn cương dương của các bệnh nhân trước khi cai thuốc có liên quan chặt chẽ với hít khói thuốc. Kết quả này cho rằng sự phơi nhiễm với khói thuốc lá càng lớn, tổn thương mạch máu càng cao gắn liền với sự tiến triển của rối loạn cương dương. Nghiên cứu của Rosen và cộng sự cho thấy mối liên quan có ý nghĩa giữa liều lượng thuốc lá và bệnh tắc nghẽn động mạch vật hang. Mối liên quan phụ thuộc giữa liều lượng thuốc lá với sự dày thêm thành động mạch vành, nhồi máu cơ tim, đột quỵ thiếu máu, nồng độ fibrinogen trong huyết tương,... cũng đã được báo cáo.

Sự đảo ngược các yếu tố nguy cơ bàng cách loại bỏ sự phơi nhiễm chính là chìa khóa trong việc xác định nguyên nhân. Guay và cộng sự trong một nghiên cứu 10 người nghiện thuốc nặng cho biết sau 24 giờ không có thuốc lá tạo nên một sự cải thiện rõ rệt về sự cương cứng dương vật tự nhiên. Tình trạng rối loạn cương dương ở những người có tiền sử hút thuốc trước đây thấp hơn những người đang hút thuốc (2% so với 3,7%) trong một bài nghiên cứu đã gợi ý rằng dừng hút thuốc có thể giảm nguy cơ RLCD. Trong nghiên cứu này, những người đã bỏ thuốc được 1 năm đã có tình trạng rối loạn cương dương tốt hon những người đang hút thuốc. Thêm vào đó, 29,0% những người bỏ thuốc lá đã có sự cải thiện ít nhất một mức trong bảng phân loại RLCD; trong khi không ai trong số những người đang hút thuốc có cải thiện. Sự cải thiện về tình trạng rối loạn cương dương ở những người cai thuốc được xem như là kết quả của việc loại ra những ảnh hưởng có hại của thuốc lá. Những tác hại khác của thuốc lá gây ra bệnh về động mạch giảm xuống sau khi dừng hút thuốc đã được thông báo. Nguy cơ của các bệnh mạch vành và đột quỵ thiếu máu giảm trong suốt 2-3 năm sau khi dừng hút thuốc.

Những người bị rối loạn cương dương mức độ càng nặng trước khi cai nghiện thì sau khi bỏ thuốc, cơ hội cải thiện tình trạng RLCD càng ít hơn. Sinh lý bệnh của rối loạn cương dương do thuốc lá vẫn chưa được biết rõ ràng, nhưng sự thay đổi về mạch máu (như xơ vữa) có thể là nguyên nhân. Thương tổn mạch máu dương vật do thuốc lá gây rối loạn cương dương mức độ nặng có thể phải trải qua giai đoạn lâu dài sau khi dừng hút thuốc mới cải thiện được.

Tóm lại, trong nhiều nghiên cứu đều cho thấy lợi ích của việc dừng hút thuốc lá ờ những người hút thuốc lá có rối loạn cương dương mà ở những người này, nghiện thuốc là yếu tố nguy cơ chính của RLCD. Hút thuốc lá có liên quan mật thiết với rối loạn cương dương và những bệnh nhân có tình trạng RLCD được cải thiện tốt từ việc bó thuốc lá.

Theo Sách Bệnh Học Nam Khoa Cơ Bản - TS.Nguyễn Quang